Mobbing – wsparcie prawne
Czym jest mobbing?
Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.

Za mobbing uznawane są zachowania wrogie, nieetyczne, nieznajdujące usprawiedliwienia w normach moralnych, które wywołują u osoby go doświadczającej poczucie bezradności, obniżonej samooceny, lęku czy izolacji od zespołu.
Mobbing zazwyczaj rozpoczyna się od pomniejszych działań podejmowanych bez uzasadnienia, niemieszczących się w normach współżycia społecznego. Cechą charakterystyczną mobbingu jest długotrwałość działań i ich uporczywość.
Mobbing występuje również wtedy, gdy sprawca nie kieruje swoich działań bezpośrednio, ale w sposób ukryty, np. rozsiewając plotki lub nakłaniając do wykluczania z grupy. Pracodawca może być odpowiedzialny za mobbing, jeśli zaniedbuje swoje obowiązki, na przykład poprzez niewłaściwy dobór kadry zarządzającej.
Mobbing wiąże się z zaniżonej oceną przydatności zawodowej, która to może wynikać z takich działań, jak zlecanie zadań poniżej kompetencji i stanowiska pracownika, ciągłe i uporczywe poprawianie najmniejszych błędów, czy też słowne sugerowanie braku kompetencji.
Doznałem/am mobbingu – co robić?
Pracownicy, którzy doznali mobbingu, powinni w pierwszej kolejności sprawdzić, czy w ich firmie funkcjonuje polityka antymobbingowa oraz wewnętrzne procedury dotyczące zgłaszania takich przypadków. Jest to ważny krok, ponieważ zastosowanie się do obowiązujących procedur może ułatwić rozwiązanie problemu wewnątrz firmy bez konieczności wytaczania sprawy sądowej.
Jeśli wdrożone zostały procedury wewnętrzne i zostałeś wezwany do stawienia się na komisji antymobbingowej, żądaj protokołowania wypowiedzi, wydawania kopii zgromadzonych przez komisję dokumentów oraz wydania protokołów ze spotkań.
Pamiętaj, aby zapisywać i gromadzić dowody:
Dokumentację komunikacyjną
Zapisuj SMS-y, e-maile, wiadomości z komunikatorów internetowych, notatki z rozmów oraz własne zapiski dotyczące występowania niepożądanych zachowań.
Nagrania rozmów
W niektórych sytuacjach nagrania mogą stanowić dowód, jednak należy pamiętać, że ich dopuszczenie przez sąd może być ograniczone ze względu na ochronę praw osób nagrywanych. Pamiętaj, że nie wolno nagrywać rozmów, w których się nie uczestniczy (podsłuch).
Zeznania świadków
Zbierz oświadczenia lub notatki osób, które były świadkami zdarzeń związanych z mobbingiem. Ta forma w wielu sytuacjach jednak może być zawodna. Większość pracowników, obawiając się o swoje stanowisko i relacje z przełożonymi i współpracownikami może nie być chętna do pomocy.
Dokumentacja medyczna
Jeśli doświadczenie mobbingu wpłynęło negatywnie na Twoje zdrowie, przyczyniając się do jego pogorszenia, zbieraj dokumentację medyczną z wizyt u specjalistów, celem potwierdzenia związku przyczynowego między rozstrojem zdrowia a doświadczeniem mobbingu.

Mobbing w pracy możesz również zgłosić Państwowej Inspekcji Pracy (PIP), która z Twojego wniosku podejmie odpowiednie działania wyjaśniające.
Pamiętaj – im więcej dowodów zgromadzisz, tym większe są Twoje szanse na zwycięstwo w sądzie
W każdym przypadku warto więc skonsultować się z radcą prawnym, który pomoże ocenić sytuację, zgromadzić odpowiednie dowody oraz przeprowadzić Cię przez całą procedurę.
Zarzucono mi stosowanie mobbingu – co robić?
Fałszywe oskarżenie o stosowanie mobbingu może mieć poważne konsekwencje zarówno na płaszczyźnie zawodowej, jak i osobistej. W sytuacji oskarżenia nie należy być biernym – trzeba jak najszybciej podjąć działania w celu ochrony swoich praw.
Sprawdź, czy u pracodawcy wdrożone są procedury przeciwdziałania mobbingowi.
Przygotuj się
I przypomnij sobie wszystkie okoliczności w których wystąpiły zarzucane Ci zachowania. Zastanów się nad przyczyną tych zachowań.
Zbieraj dowody
Wszystko, co może pomóc ci się obronić w tym e-maile, SMSy, notatki służbowe. Żądaj protokołowania spotkań i wydawania kopii protokołu. Domagaj się wglądu w dokumenty do sprawy.
Skontaktuj się z przełożonymi i działem HR
Aby przedstawić swoją wersję wydarzeń oraz zaproponować formalne spotkanie, na którym będziesz mógł przedstawić zebrane dowody. Jeśli została wszczęta procedura wewnętrzna, staraj się brać w niej aktywny udział przedstawiając wszelkie zgromadzone dowody.
Analizuj sytuacje konfliktowe
Zastanów się, czy w ostatnim czasie uczestniczyłeś/-aś w sytuacjach konfliktowych lub mogących stanowić podstawę do wysunięcia wobec Ciebie tego rodzaju oskarżeń. Odmowa wobec prośby współpracownika, publiczne podważenie czyichś kompetencji, krytyka czyjejś postawy zablokowanie komuś możliwości uzyskania awansu lub podwyżki, a nawet niestosowny żart czy komentarz – wszystko to może być istotne.
Skorzystaj z pomocy fachowca
Skontaktuj się z radcą prawnym lub adwokatem, uzyskaj wsparcie psychologiczne.
Znaj swoje prawa
Pamiętaj, że masz prawo domagać się ochrony swoich praw. Nie jest wykluczone, że oskarżyciel będzie ponosił odpowiedzialność karną za zniesławienie – jest to przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego. Jest to szczególnie ważne, gdyż w takich sprawach bardzo łatwo może przylgnąć do nas łatka „mobbera” lub „sadysty”, której trudno będzie się pozbyć
FAQ Mobbing
Pracuję na umowie cywilnoprawnej (zlecenia, umowy o dzieło, umowy agencyjnej, umowy o świadczenie usług, umowy kontraktowej) – czy mogę być ofiarą mobbingu?
Nie. Co do zasady przepisy kodeksu pracy (w tym przepisy dotyczące mobbingu) nie mają zastosowania do umów cywilnoprawnych. Możliwe jest natomiast dochodzenie swoich praw na gruncie prawa cywilnego w związku z naruszeniem dóbr osobistych. Alternatywnie można dążyć do ustalenia istnienia stosunku pracy i kolejno dopiero dochodzić roszczeń z zakresu mobbingu definiowanego w kodeksie pracy.
Biorąc pod uwagę charakter sprawy i analizując przesłanki można również dojść do wniosku, iż niepożądane zachowania kierowane wobec ciebie będą mogły być zakwalifikowane jako np. dyskryminacja.
Dodatkowo, niektóre zachowania mogą spełniać przesłanki czynów zabronionych ściganych z oskarżenia prywatnego takich jak zniesławienie i znieważenie.
Najwłaściwszy wybór zależy od specyfiki Twojej sytuacji, dlatego warto przeanalizować wszystkie dostępne wyżej opcje w kontekście Twoich indywidualnych potrzeb i okoliczności.
Czy mobbingu może dopuścić się osoba zatrudniona na niższym stanowisku?
Tak. Mobbing może być stosowany zarówno przez osoby na wyższych, jak i niższych stanowiskach.
Dla uznania danych zachowań niepożądanych za mobbing, zgodnie z kodeksową definicją, nie ma znaczenia hierarchia stanowisk a wypełnienie ustawowych przesłanek.
Przykładami zachowań staffingu, czyli mobbingu odwróconego w którym to pracownik niższego stanowiska jest sprawcą mobbingu w stosunku do przełożonego są m.in. demonstracyjne ignorowanie poleceń, brak współpracy, okazywanie braku szacunku, celowe utrudnianie pracy poprzez niewykonywanie zadań , opóźnianie, nieprzekazywanie ważnych informacji czy publiczne kwestionowanie decyzji przełożonego, jego kompetencji i autorytetu
Czy mogę nagrywać sprawcę mobbingu?
Jeżeli nagrywasz rozmowy w których uczestniczysz - tak, przy czym należy pamiętać, że jeżeli osoba nagrywana o tym nie wie, może wytoczyć proces o naruszenie dóbr osobistych. Biorąc jednak pod uwagę, że dokonując mobbingu dopuszcza się znacznie poważniejszych naruszeń, to ryzyko w tym zakresie jest zwykle dość nikłe.
Bezwzględnie natomiast nie należy nagrywać rozmów, których nie jest się uczestnikiem (podsłuch).
W przypadku sporu sądowego wszystko zależeć będzie od uznania sądu. Sąd może przy okazji ważenia interesów stron dojść do wniosku, iż w danej sytuacji zasadne będzie dopuszczenie dowodu z nagrania w szczególności, gdy nie ma możliwości posłużenia się innym dowodami np. z dokumentów czy zeznań świadków. Może być bowiem tak, że sprawca mobbingu nie zostawia za sobą śladów i brak jest jakichkolwiek zmaterializowanych dowodów mogących potwierdzać Twoją rację. Sprawca mobbingu może również działać w ukryciu w taki sposób, że żadna osoba nie będzie świadkiem jego niepożądanych działań.
Czy mobbing to inaczej dyskryminacja? Jakie są różnice?
Nie. Mobbing i dyskryminacja to dwa różne pojęcia prawne.
Mobbing oznacza zachowania takie jak celowe nękanie, zastraszanie, występujące przez długi czas, uporczywe, wywołujące u pracownika zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, mające na celu poniżenie, ośmieszenie, izolację pracownika z zespołu.
Dyskryminacja to z kolei różnicowanie pracowników w oparciu o ich osobiste cechy, niezwiązane z jego aktywnością zawodową takich jak płeć, wiek, niepełnosprawność, rasa, religia, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkowa, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientacja seksualna, oraz forma zatrudnienia (czy to na czas określony, czy nieokreślony, czy w pełnym, czy niepełnym wymiarze czasu pracy) a także inne niewymienione w przepisie.
Czym jest obowiązek pracodawcy do przeciwdziałania mobbingowi? Kto ponosi odpowiedzialność za mobbing w miejscu pracy?
Za mobbing w miejscu pracy odpowiedzialność ponosi pracodawca. Ma on obowiązek reagowania na niepożądane zachowania, przeciwdziałania im oraz niedopuszczenia do ich wystąpienia.
Pracodawca powinien więc tak organizować proces pracy, dobierać kadrę zarządzającą, monitorować powstałe konflikty, aby do zjawiska mobbingu w ogóle nie doszło. Przepisy prawa nie nakładają obowiązku tworzenia procedur ani nie narzucają ich określonego wzoru. Jednak ich skuteczne wdrożenie, oprócz funkcji prewencyjnej, zapewnia jasne i przejrzyste zasady postępowania w przypadku zgłoszenia mobbingu i minimalizacji ryzyka jego wystąpienia. Celem wypełniania swojego obowiązku pracodawca może również prowadzić szkolenia, monitorować atmosferę pracy poprzez anonimowe ankiety, czy oferować wsparcie psychologiczne lub prawne.
Nie oznacza to jednak, że sprawca pozostaje bezkarny. Z jednej strony grożą mu konsekwencje ze strony pracodawcy - takie jak rozwiązanie umowy o pracę w trybie dyscyplinarnym. Z drugiej zaś może zostać przeciwko niemu wytoczone powództwo cywilne, w poważnych przypadkach może również ponieść odpowiedzialność karną.
Mobbing w pracy – gdzie zgłosić?
Mobbing należy zgłosić w pierwszej kolejności do pracodawcy, który powinien wyjaśnić sytuację i podjąć odpowiednie działania. Można to zrobić przykładowo w formie skargi, skierowanej bezpośrednio do osoby decyzyjnej. Do obowiązków pracodawcy należy przeprowadzenie dochodzenia wewnętrznego, a także zastosowanie odpowiednich środków zapobiegawczych. Pracodawca powinien jednak pamiętać, aby jego działania bezpośrednio oddziałujące na wykonywanie pracy pracownika były zgodne z przepisami.
Pracownik doznający mobbingu może również wytoczyć powództwo przed właściwy sąd pracy. W ramach postępowania sądowego pracownik może domagać się uznania, że doszło do mobbingu oraz żądać zadośćuczynienia i odszkodowania. Sąd może również nakazać pracodawcy podjęcie konkretnych działań naprawczych.
Brak zgłoszenia mobbingu bezpośrednio pracodawcy nie zamyka możliwości dochodzenia swoich praw na drodze sądowej.
Na każdym etapie pracownik może również zgłosić skargę do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP), która jest instytucją odpowiedzialną za nadzór nad przestrzeganiem przepisów prawa pracy. Inspekcja powinna wszcząć postępowanie, które obejmować może kontrolę w miejscu pracy, przesłuchanie świadków i nałożenie sankcji na pracodawcę w przypadku stwierdzenia naruszeń.
Jak udowodnić mobbing?
W celu wykazania swojej racji, pracownik, który zarzuca pracodawcy mobbing powinien gromadzić dowodowy, które mogą obejmować:
- Dokumentację komunikacyjną: SMSy, e-maile, wiadomości wysyłane przez komunikatory internetowe, notatki z rozmów oraz własne zapiski dotyczące występowania niepożądanych zachowań
- Zeznania świadków i ich oświadczenia lub notatki obserwowanych zdarzeń związanych z mobbingiem
- Nagrania rozmów, przy czym należy pamiętać, iż nie zawsze będzie to dowód, który będzie mógł zostać dopuszczony przez Sąd ze względu na ochronę praw osób nagrywanych – zależy to od indywidualnej sytuacji. Poza tym, nie wolno nagrywać rozmów, w których się nie uczestniczy (podsłuch).
Jeśli mobbing doprowadził do pogorszenia stanu zdrowia istotne będzie także posiadanie dokumentacji medycznej, dzięki której możliwe będzie potwierdzenie wpływu mobbingu na zdrowie fizyczne i psychiczne pracownika.
Co mi grozi za bezpodstawne oskarżenie kogoś o mobbing?
Odpowiedzialność z zakresu prawa pracy:
Z pracownikiem niesłusznie oskarżającym inną osobę o mobbing, pracodawca może rozwiązać stosunek pracy – nawet w trybie dyscyplinarnym jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (naruszenie zasad współżycia społecznego)
Odpowiedzialność cywilna:
Osoba niesłusznie oskarżona o mobbing może wnieść pozew o ochronę jej dóbr osobistych – dobrego imienia i godności.
Odpowiedzialność karna:
Fałszywe oskarżenie o mobbing może również spełniać przesłanki czynów zabronionych takich jak zniesławienie, zniewaga czy nękanie.
Niesłusznie zarzucono mi stosowanie mobbingu. Co robić?
Jeśli zarzut mobbingu pojawia się na poziomie wewnętrznym, np. poprzez zgłoszenie skargi na innego pracownika nie należy go lekceważyć i podjąć odpowiednią procedurę.
Pracodawca przy ewentualnym sporze sądowym musi wykazać, że podejmował działania naprawcze. Jeśli podjąłeś odpowiednie działania, a zarzut mobbingu okaże się całkowicie niezasadny i fałszywy, w celu ochrony swojego dobrego imienia możesz domagać się ochrony dóbr osobistych na podstawie Kodeksu cywilnego. Ochronę można realizować na wiele sposobów – od publicznego przeproszenia po domaganie się rekompensaty finansowej (zadośćuczynienia).
Jeżeli na skutek zarzutu mobbingu zostałeś/zostałaś zwolniony/-a z pracy, możesz domagać się przywrócenia do niej lub odszkodowania – w terminie 21 dni od wręczenia oświadczenia o wypowiedzeniu lub o rozwiązaniu umowy o pracę.